७५ कर्ण र भीष्म

७५ कर्ण र भीष्म

(पाण्डवहरुलाई जिताउने मनसाय कर्णले पनि बुझेको रहेछ । अभागि सोझा दुर्योधनले सबैलाई बिश्वास गरेका थिए ।)

रत्नमान डंगोल

चोट लागेर भीष्म मर्न लागिरहेको छ भन्ने खबर सुने पछि हुर्रेर गएर भीष्मको पाउ छोएर कर्णले भने –"कुलको सर्ब श्रेष्ठ (किन ?), कुनै कारण बिना तपाईँ देखि रिसाउने भएका राधाको पुत्र तपाईँ समक्ष बिनम्र साथ घोप्टो पर्न आएको छ ।" बिनम्र प्रणाम गरेर कर्ण उभिए पछि पितामहलाई उनि प्रति अति करुणा लाग्यो । (#॥के को लागि, किन ?॥)। कर्णको शिरमा बिस्तारै हात राखेर पितामहले उनलाई आशिर्बाद दिए । भीष्मले माया गरेर भने - " हे नवयुबक, तिमी राधाको पुत्र होइनौ । तिमी कुन्ती देबीको आफ्नै जेष्ठ पुत्र हौ । (#॥पहिलो नाथो पोइ सूर्यबाट भएको ॥)। बिश्वको सबै गुप्त कुरा जान्ने नारदले मलाई यो कुराको थाहा दिएको थियो । (#॥ नारद भन्ने पात्र कुनै अलग्ग चहल पहल गर्ने ज्यान होइन, हामी सबैमा भएको अन्तर मन हो, जसलाई सबै कुरा थाहा छ र गोप्य कुरा भन्न नभन्ने अनि कस्लाई भन्ने निर्णय गर्दछ । आफ्नो पुत्र भनेर कुन्तीले कर्णलाई भनि सके पछि बिदुर र भीष्मलाई त भन्ने नै भयो । अनि उनिहरुले युधिष्ठरलाई त भन्ने नै भयो – अनि त पाण्डवहरुलाई कृष्णले निर्धक्क लडाईँ गर्न गराउन सक्यो, उक्साउन सफल भयो – त्यसैले भीष्मको साथ दिएर कर्णले युद्ध नगर्ने षडयन्त्र तर्जुमा गरे । दुर्योधनलाई धोखा दिए । भीष्मको साथ साथै लडाईँ गरेको भए अर्जुनलाई मार्नै पर्ने संकट पर्थ्यो, सो कार्य पूरा गर्न सक्ने हतियार इन्द्रले कर्णबाट कवच र कुन्दलि दानमा लिए पछि कर्णलाई दिएको थियो ॥). सूर्य पुत्र, मैले तिमीलाई साँचै नै मन नपराएको थिएन । (#॥नाटक गरेको त ?॥) पाण्डवहरुले तिमीलाई केही नगरे भएता पनि उनिहरुसित तिमीले वैमनष्यता गरिरहेको देखेर मालई दु:ख लागेको थियो । (#॥ किन भीष्म जी, पाण्डवहरुले खेल भूमीमा कार्य कुशलता देखाउने बेला कर्णलाई के गरेका थिए ? तिमीले, कुन्तीले, बिदुर ईत्यादीहरुले चुपचाप बस्नुको अर्थ के थियो ? – असह्य गाली बेइज्जती गर्नु भनेको केहि होइन ?॥). तिम्रो बहादुरी र उदारता मलाई थाहा छ । म सह्राना गर्दछु । मलाई थाहा छ पराक्रममा तिंमी फाल्गुण र कृष्णकै बाराबरी छौ । (#॥त्यसैले त आफु छउँन्जेल कर्णलाई युद्धमा भाग लिन नदिने जाल झेल गरेर दुर्योधनलाई धोखा दियौ । अर्जुनलाई बध गर्नु नै पर्ने अवस्था आउँथ्यो ॥). पाण्डवहरुसित मित्रता गर्नु तिम्रोलागि योग्य छ । तिनीहरुका दाजु भएकाले तिम्रो लागि यसमा उचित मार्ग छ । म यस युद्धमा छुट्टिएको साथ साथै तिम्रो शत्रुताको अध्याय नै सकियोस् । मेरो मनसाय यो नै हो, कर्ण ।" (#॥ यसरी भनेर कर्णको मनोबल गिराउनु थियो, सो भयो । तर हे भीष्म ! कर्णलाई त्यसो भन्न सक्नेले आफै किन पाण्डव तिर नलागेको ? पाण्डवहरुका असल चिताउनेहरु सबैले मिलेर दुर्योधनलाई दबाब मात्र दिएको भए पनि पुग्थ्यो । मूल कुरा त लडाईँ गराएर दुर्योधन / कौरबहरुको नाश गर्नु न थियो । तिमीहरु जस्ता नीचहरुले साथ नदिएको भए दुर्योधनलाई युद्ध गर्ने आँट कहाँबाट आउँथ्यो ? ।॥).

कर्णले ध्यान दिएर सुन्यो र जवाफ दियो –"पितामह, म कुन्तीको पुत्र हुँ भन्ने कुरा युद्ध शुरु हुनु एकदिन अगाडि मात्र मलाई कुन्ती माताले भनेकोबाट थाहा भयो । रंगशालामा पाण्डवहरुले मेरो बेइज्जती गरेको बेला मात्र उहँले उनिहरुलाई रोकेर मलाई साथ दिनु भएको भए पुग्थो, पाण्डवहरु सबैले मलाई स्वीकार्न कर लाग्थ्यो र नाताको कुरा पछि मात्र गोप्य रुपमा हामी दाजु भाइहरुको बिच भनेको भए हुन्थ्यो । तर त्यतिबेला साथ दिएर दुर्योधनले मलाई ठूलो उपकार गरेको छ, एउटा राज्यको राजा बनाएर सम्मान गरेको थियो । मैले दुर्योधनको नून खाएको छु । आफ्नै कूलको इज्जत राख्नको लागि पनि मैले दुर्योधनको साथ दिनै पर्छ, उस प्रति निष्ठावान हुनै पर्छ । उस्को भलो चिताउन नै पर्छ । यसबेला पाण्डवहरुको पक्षमा मिल्न जानु मेरो लागि सम्भव छैन ।(#॥भौतिक / शारीरिक रुपमा तयार नभए पनि मानसिक तवरले पाण्डवलाई जिताउन मर्न पनि तयार भएका छौ ।॥). यदि यस्तै हो भने दुर्योधनको प्रेम र विश्वासको लागि मैले उनलाई तिर्नु पर्ने ऋण मेरो ज्यान दिएर चुकाउन मलाई तपाईँले आज्ञा दिनै पर्छ ।  मैले वचन र कार्यमा ठूलो भुल गरेको छु । तपाईँले मलाई यो सबैकुरामा क्षमा गरेर तपाईँले आशिर्बाद दिनै पर्छ ।" (॥#आफ्नो ज्यान गए पछि त – दुर्योधनले पनि राम्रै बिचार गर्ला – पाण्डवहरुलाई नमार्ने तिम्रो मनसाय बिचरा दुर्योधनलाई कसरि थाहा हुनु ।॥).

धर्म ब्यबहारको सबै रितिथिती जानेका महान (?) आचार्य भीष्मले कर्णको कुरा सुनेर गौर गरी बिचार ग-यो । भीष्मले जवाफ दियो – "त्यसो भए तिमीलाई जे इच्छा छ त्यहि गर । किनभने उचित मार्ग त्यहि हो ।" (#॥मतलब या त दुर्योधनलाई छोड्नु प-यो या त मर्नु प-यो किन भने पाण्डवसंग मिलेर लडाईँ गर्नु सम्भव छैन, त्यसैले मर्ने नै आशिर्वाद छ भन्ने मनशाय बुझिन्छ, आफैले गरे जस्तै ॥।). भीष्म मरणान्तक चोट लागेको बेला पनि युद्ध बन्द भएन । पितामहको ज्ञानका कुराहरु नमानेर कौरबहरुले फेरि युद्ध शुरु गरे । (#॥ माफ गर्नुस् ! धम्किका साथ युद्ध शुरु गर्ने पाण्डवहरु पक्षका हुन्, धूर्त कृष्णको लह लहैमा लागेर ।॥).

अब फेरि भीष्मले कौरब सेनाको नेतृत्व गर्न असमर्थ भए पछि गोठालो बिनाको भेँडाबाख्राका बथानहरु जस्तै कौरब सेनाहरु भएका थिए । सोहि बेला कौरब सेनाका मानिसहरु कराएर भने । "ओ कर्ण, हामीहरुलाई हाँकेर रक्षा गर्न सक्ने तिमी मात्र एक जना बाँकि छौ ।" (#॥मतलब, द्रोणाचार्य प्रति उनिहरुको बिश्वास भएन । तर द्रोणाचार्य भएको बेलासम्म आफैले सेना हाँकेमा कर्णले अर्जुनसंग भिड्नु पर्ने हुन्छ त्यसैले द्रोणाचार्य हुन्जेल कर्णले सेनालाई नहाँकेमा अर्जुनबाट टाढा रहने सक्ने भयो । इन्द्रबाट पाएको अमोघ हतियार अरुलाई नै प्रयोग गर्ने मौका पाएमा अर्जुन सुरक्षित हुने भयो । त्यसैले सेना हाँक्ने काम द्रोणलाई दिन उनि सफल पनि भए । दुर्योधनको हठले गर्दा सो हतियार घटोट्कचलाई मार्न प्रयोग गर्ने मौका कर्णलाई प्राप्त हुन्छ ।॥).

कर्णले अध्यक्षता ग्रहण गरे मात्र बिजय हुने निश्चित थियो भन्ने कौरबहरुको धारणा थियो । भीष्मले फौज हाँकेको बेला सम्म सूर्य पुत्र कर्ण युद्धबाट अलग्ग थियो । पहिले बताए जस्तै भीष्मको निन्दनिय वचनले (#॥निच मान्छेको निच वचन त हुन्छ ॥). गहिरो चोट लागेकोले कर्णले भनेका थिए –" तपाईँ युद्धमा लागिरहेको बेला सम्म म युद्धबाट अलग्ग रहने छु । तपाईँले पाण्डवहरुलाई मारेर दुर्योधनलाई विजय गराउनु भयो भने मलाई खुशि लाग्ने छ । अनि राजासंग बिदा भएर जंगल तिर लाग्ने छु । तर तपाईँ पराजय भएर शूरबीरहरु पुग्ने ठाउँमा पुग्नु भयो भने तपाईँले अधिरथ भनि नचिताएका मैले रथ चढेर म भन्दा धेरै पुरुषार्थवान भनि तपाईँले सम्झेका तिनीहरुसित मुकाबला गरी दुर्योधनलाई विजय गराई तिनीहरुलाई पराजय गर्ने छु ।" (#॥ त्यसो भनेको बेला तिमीलाई थाहा थियो कि तिमी पनि कुन्तीले सूर्यलाई नाथो पोइ बनाएर पाएको छोरा भनेर । युद्धबाट टाढा रहनु नै जाति ! अहिले त कुरै अर्को भयो र दुर्योधनलाई जिताउनु भन्दा मर्नु जाति, फेरि पाण्डवहरुको पनि विजय हुने – धोखेबाज कर्ण !॥). कर्णले त्यसरि सपथ लिएर दुर्योधनको अनुपतिमा प्रथम दश दिनसम्म युद्धमा भाग लिएन । (#॥बिचरा दुर्योधन, सामुहिक शक्ति बनाउनुको सट्टा टुक्र्यायौ ! सोझा मूर्ख !॥).

बाणको ओछ्यानमा सुतेर आफ्नो अन्त्यलाई पर्खेर सुतिरहेका भीष्मकहाँ यतिखेर कर्ण पैदलै गयो । प्रणाम गरेर यसरी भन्यो –"परशुराम विजयी नामूद पितामह, तपाईँलाई शिखण्डिको कारणले अर्जुनले ढाल बनाएर ढलाइएका छौ र युद्ध क्षेत्रमा असमर्थ भएर सुतेका छौ । धार्मिक जीवनको शिखरमा पुगेका (#॥गलत !॥) र पवित्रताको साकार भएका (#॥वाहियात !॥) तपाईँले त यसरि घाइते भएर बस्नु ठिक ठान्नु भयो – पाणडवहरुलाई जिताउन । यसलोकमा आफ्नो योग्य फल कसैले पाउने नपाउने कसैलाई थाहा छैन, शायद पाउन सक्दैन – जे पाउँछ त्यहि नै बिधाताको नियम हो । कौरबहरुको दु:खको प्रबाहलाई पार गर्ने भनि तिनीहरुले भरोसा लिएका तपाईँ एउटा नाउ हुनुहुन्थ्यो । अब कौरबहरुलाई पाण्डवहरुले गर्ने प्रहार चर्कै हुने निश्चित छ । त्यस्को परिणाम स्वरुपहुने दु:ख निकै ठूलो हुने छ । जंगल डढाउने आगो र बतासले जस्तै अर्जुन र कृष्णले कौरब सेनालाई नाश गर्नेछन् । यो निश्चय छ । म माथि तपाईँको सुदृष्टि लगाउनुस् । फौजको अध्यक्षता ग्रहण गर्न लागेका मलाई आशिर्बाद देउ । (#॥मलाई पनि पर्न पाउने बाटो प्राप्त होस् ॥). भीष्मले कर्णलाई आफ्नो आशिष दियो –"तिमी बिउ उमार्ने राम्रो माटो जस्तै छौ । जीवित जीवहरुको लागि वर्षात गर्ने बादल जस्तै छौ । सदा भरोसा योग्य छौ । तिमी राज भक्तिमा सद दृढ रहेका छौ । दुर्योधनलाई सेवा गरी उनलाई बचाउ । तिमीले उनको लागि कम्बोयाहरुलाई निर्मूल पारेका थियौ । तिमीले उनको लागि लडेर गिरिब्रज्जहरुलाई हटाएका थियौ । तिमीले दुर्योधनको लागि धेरै कार्यहरु सम्पन्न गरेका छौ । अब तिमीले आफ्नै अधिनका कुरा जस्तै गरी कौरब सेनाको अधिकार लिनु । यसलाई राम्ररि रेखदेख गर्नु । (#॥पाण्डहरुलाई क्षति नपु-याओस् ॥). तिमीले दुर्योधनको सेनालाई सफल पार्न सकोस् । तिम्रो प्रत्यक भाग्य खुलोस् । तिम्रा शत्रुहरुसित लडन जाउ ।"(॥#अबत पाणडवहरु शत्रु भएनन् ।॥). कर्ण पितामहको आशिर्बाद पाएर रथ चढी युद्ध क्षेत्रतिर गए । अब बीर कर्ण युद्धको रथ चढेर रण क्षेत्रमा पसे, दुर्योधनको हर्षको सिमा भएन । भीष्म गुमेर भएको उनको दु:ख केहि मात्रमा घटेको थियो ।" (#॥दुर्योधनलाई अझ पनि थाहा छैन कर्ण पनि कुन्ती कै नाजायज जेठो छोरा हो भनेर ॥).

क्रमश:

७६ द्रोणको अधिपत्य

(यसो गर्न जरुरी थियो, नत्र कर्णलाई अर्जुनको बध गर्नु पर्ने अवस्था आउन सक्थ्यो)

रत्नमान डंगोल