post 17 बकासुरको हत्या

16.   बकासुरको हत्या

Ratna Man Dongol

 

 

एकाचक्र देशमा ब्राह्मणको भेष गरेर बसेका पाण्डवहरु ब्राह्मणहरु बसेको टोल टोलमा गएर भिक्षा माग्थे । जो पाएको भिक्षा लिई फर्कि नआए सम्म चिन्ता लिएर बस्ने आमालाई सो भिक्षा दिन्थे । बेलैमा तिनीहरु फर्केर आएनन् भने केही अनिष्ठ भयो कि भनेर चिन्ता लिएर कुन्ती दु:खी हुन्थिन् । मागी ल्याएको खाना आधा भीमलाई र बाँकि आधा अरु सबैले बाँडेर खान्थे । भीम पवन देबताबाट जन्मेको भएर उनिसित ठूलो बल र ठूलो भोक पनि थियो । भीमका नामहरुमा एउटा बृकोदर पनि हो । त्यसको अर्थ बृक(ब्वाँसो)को जस्तो पेट भएको हो । ब्वाँसो जहिले पनि भोकाएको जस्तो देखिन्छ । जति सुकै खाए पनि उस्को भोक तृप्त हुँदैन । भीमको तृप्त नहुने भोक र एकाचक्रमा पाउने थोरै भिक्षाले गर्दा उनि बिरामी भए जस्तै दिन दिनै दुब्लाउँदै गए । आमा, दाज्यु भाइहरुलाई ठूलो पीर प-यो । केही समय पछी एउटा कुम्हालेसंग भीमको परिचय भयो । उनको लागि भीमले माटो खनि ल्याई दिए । त्यसको बदलामा कुम्हालेले भीमलाई एउटा ठूलो माटोको भाँडो उपहार दियो । त्यो भाँडो सडकमा खेल्ने केटा केटीहरुको लागि मनोरन्जनको साधन भयो । एक दिन अरु दाजुभाइहरु  भिख माग्न गएको बेला भीम आमाको पछाडि पट्टि बसिरहेका थिए । घरपति बाजेको घरबाट ठूलो बिलौना सुनियो । त्यस गरीब परिवारमा साँचैनै कुनै ठूलो विपद पर्न आएको थियो । के भएको भनि बुझ्न कुन्ती भित्र पसिन् । ब्रा।ह्मणीले रोएर बोल्नै सकेन तर ब्राह्मणले स्वास्नीलाई भने -“ओ अभागी मूर्ख नारी यो देश छोडेर सँधैको लागि परिवार सहित जाने मैले इच्छा गरेको थिएँ तर तिमीले मानिनौ । यहिँ जन्म्यौँ यहिँ हुर्क्यौँ र आफ्ना आमा बाबुले बसोबास गरेर मरी गएका यसै ठाउँमा बस्ने मर्ने भनि तिमीले जिद्दी कसेकी थियौ । मेरो जीवनका सहभागि भइ मेरो भइ सकेका, मेरा छोरा छोरी जन्माइ उनिहरुको प्रिय आमा भै सकेकी, त्यति मात्र होइन मेरो सर्बश्व भै सकेकी तिमीलाई मैले कसरी गुमाउने ? म बाँचिरहेर तिमीलाई गुमाउन मर्न पठाउन सक्तिन । योग्य ब्यक्तिलाई बेलैमा अभिभारा सुम्पेको जस्तै भगवानले हामीलाई यो सानी केटी दिनु भएको छ । कुल थाम्न भगवानले बरदान दिएका त्यो सानी केटीलाई त्याग्नु उचित छैन । यो हाम्रो अर्को छोरालाई मर्न दिनु पनि उत्तिकै असंभव छ । हाम्रो भविष्यको आशा तथा जीवनको सान्त्वनालाई कालको मुखमा पठाइ सके पछि हामी कसरी बाँचि रहन सक्ने ? यदि त्यसलाई गुमायौँ भने हाम्रो र हाम्रो पुर्खाको तिलान्जलिको कर्म कसले गर्ला ? हरे शिब, तिमीले मेरो कुरा सुनि दिएनौ, यो तिम्रो लिँढे ढिपीको भयानक परिणाम हो । यदि मैले प्राण छोडेँ भने यी केटा केटीको जीवन संरक्षक बिना नै बित्ने छ । मैले के गर्ने ? हामीहरु सबैजना मरेर जानु नै सब भन्दा राम्रो हुने छ” । यति भनि त्यस ब्राह्मण हिक्का छोडेर रुन थाले । ब्राह्मणीले भने –“तपाईँको धर्म पत्नी भएर मैले तपाईँको छोरा छोरी जन्माई मेरो कर्तब्य पूरा गरी सकेकी छु । यो बाल बच्चालाई बचाएर हुर्काउन तपाईँले सक्नु हुन्छ, म सक्दिन । जस्तो फ्याँकिएको सीनोलाई भयंकर चराहरुले झम्टिन्छ त्यस्तै बिधवा बिचरा अबला नारीलाई दुष्ट तथा बेईमानीहरुले सजिलै सित शकार गर्ने छ । घ्यूले भिजेको कपडाको लागि कुकूरहरु जुध्छन् र यसलाई फोहर मैलामा तानातान गर्दै झुत्रो पारी च्याति दिन्छन् । त्यस्तै अभिभावक नभएका आईमाई यताउति घिसार्ने दुष्टहरुको शिकार बन्ने छ । पिताहीन टुहुरोहरुलाई बचाउन मेरोलागि असंभव छ । तिनीहरु तलाउको माछाहरु पानी नभएर मरे जस्तै दु:खले मर्ने छन् । मलाई राक्षस कहाँ सुम्पिदिए धेरै राम्रो हुनेछ । आफ्नो पति जिउँदै परमधाम जाने स्री साँचैनै भाग्यमानी हुन्छ । यो शास्रले बताएको भनि तपाईँलाई थाहा नै छ । मलाई बिदा देउ । मेरो बाल बच्चाको स्याहार गर । म तपाईँसित खुशी भएकी छु । मैले धेरै गुणिलो कार्य गरी सकेकी छु । तपाईँमा मेरो शुद्ध भावको भक्तिले गर्दा मैले स्वर्ग पाउने पक्का छ  । धर्म पत्नी भएकालाई कालको डर हुँदैन । म बिते पछि अर्को पत्नी बिबाह गर्नुस् । फुर्तिसाथ हाँसी मलाई खुशी पार । मलाई आशिष दिएर राक्षस कहाँ पठाई दिनुस्” । यी कुराहरु सुनेर आफ्नो स्वास्नीलाई ब्राह्मणले बिस्तारै अंकमाल गरे । उनको प्रेम र साहसले प्रेरित भएर केटा केटी जस्तै भएर रुन लागे । बोल्न सक्ने भए पछि उनले भने –“ओ भद्र प्रिय, यी कस्ता कुरा हुन् ? तिमी बिना के म बाँचिरहन सकुँला ? बिबाहित मानिसको प्रथम कर्तब्य नै स्वास्नीको रक्षा गर्नु हो । यदि प्रेम र कर्तब्यलाई त्यागि तिमीलाई राक्षस कहाँ पठाएर म बाँचि रहे भने एउटा साँचिकै पापी हुने छु” । शोक पूर्ण कुराहरु सुनि रहेकी छोरीले हिक्क हिक्क गरी रोएर उनिहरुको कुरा काटी भनिन् –“म बालक भए पनि मेरो कुरा सुन्नु होस । अनि जे उचित छ गर्नु होला । तपाईँहरुले राक्षस कहाँ पठाउन सक्ने मै मात्र छु । एक ब्यक्ति म नै छु जस्लाई त्यागेर तपाईँहरुले अरुहरुलाई बचाउन सक्नु हुने छ । तपाईँहरुले मलाई दु:खको सागरबाट पार गराउने एउटा सानो दुंगा बन्न दिनुस् । यदि तपाईँहरु दुबै जना मध्ये एकजना मात्र बित्नु भयो भने म र मेरो सानो बालक भाइ यस लोकमा संरक्षण गर्ने नभएर त्यसै मर्ने छ । यदि म एक जना मरेर यो परिबार नाश हुनबाट बच्न सक्यो भने मेरो मरण कस्तो राम्रो हुने थियो । मेरो कल्याणै सम्झेर तपाईँहरुले मलाई राक्षस कहाँ पठाई दिनु पर्छ” । त्यस बिचरा बालकको टाठो कुरा सुनेर आमा बाबुले कोमल संग उनलाई अंकमाल गरेर रुन थाले । सबैले आँसु बगाई रहेको देखेर बालकै भएका छोरा ओँठहरु बजाई जुरमुराउँदै उठे र भने –“बा नडराउनुस्, आमा नडराउनुस्, दिदी नरुनुस्” भन्दै सबै कहाँ गएर पालै सित उनिहरुको काखमा बसे । अनि जुरुक्क उठ्यो र एक कप्टेरो दाउरा लियो । त्यो दाउरा घुमाएर मीठो तोते बोलि निकालि भने –“मैले त्यस राक्षसलाई यहि लौरोले मारी दिने छु” । त्यस बालकको अभिनय र बोलिले रोइरहेकाहरुलाई पनि हँसाए । तर यस्ले तिनीहरुको दु:ख झन बढ्यो । भित्र जाने मौका यहि हो भन्ने ठानि कुन्ती देबी भित्र पसिन् । तिनीहरुको दु:खको कारण र उनिहरुको लागि सहायता गर्ने केही छ कि भनेर सोधे । त्यस ब्राह्मणले कुन्तीलाई भने –“आमा, यो दु:ख तपाईँको सहायताले टर्ने होइन । शहरको नजिकै एउटा गुफा छ । त्यहाँ बकासुर नाम गरेको एउटा निर्दयी, भयानक बलियो राक्षस बसेको छ ।  त्यसले बल जफति यस देश र राज्य लिएको तेह्र बर्ष भै सक्यो । त्यसबेला देखि उस्ले हामीलाई बन्धक पारेको छ । यस देशका क्षत्रीय राजा बेत्राकिय अर्को देशमा भागेर गएको छ । उनले हामीहरुको रक्षा गर्न सकेन । भोक लागेको बेला त्यस राक्षस गुफाबाट निस्केर जथा भावि मानिसहरु मारेर खान्थे । यसरि जथाभावि मार्न लगाउनु भन्दा हामी आफैले उस्को लागि खानाको ब्यवस्था गर्नु उचित ठानेर भन्यौँ – ‘तिमीले आफु खुशि जथाभावि तरिकाले हामीलाई नमार । हप्ताको एकचोटी हामीले तिमीलाई प्रशस्त मासु, भात, दही, लागु पदार्थ, तथा अनेक मीठा खानाहरु पु-याइ दिने छौँ । प्रत्यक घरबाट पालै सित एकजना मानिसले आफैले जोत्ने गरेका जोडी बयलहरुले तानेर ल्याएको गाडामा त्यस बस्तुहरु राखेर पु-याइ दिने छौँ । तिमीले त्यस मान्छे र बयलहरु समेत तृप्त गरि भोजन गर्न पाउने छौ । यसरी बहुला चालले मार काट नगर । राक्षसले त्यो प्रस्तावलाई मन्जुर गरे । त्यस दिन देखि त्यस बलवान राक्षसले बिदेशको हमला र जंगली जनावरबाट यस देशलाई रक्षा पु-याइ राखेको छ । यो प्रबन्ध चलेको धेरै बर्ष भै सक्यो” । यस देशलाई त्यस दुष्ट राक्षसबाट मुक्त गर्ने कोही बीर भएन । त्यस राक्षसले मुकाबला गर्न सक्ने सबै बीर पुरुषहरुलाई पराजित गरी मारी सकेको छ । आमा, हाम्रो वैधानिक राजाले हाम्रो रक्षा गर्न सकेन । राजा कमजोर भएका देशमा शहर बासीहरुले बिबाह गरेर सन्तान जन्माउन हुँदैन रहेछ । साँस्कृतिक तथा गृहस्थी सुख हुने सुयोग्य पारिवारिक जीवन भद्र र बलिया राजाको राज्यमा मात्र सम्भव हुन्छ । हामीहरुमा शासन चलाउने सक्षम राजा भएन भने केहिको पनि सुरक्षा नहुने रहेछ । अरुहरुको दु:ख धेरै बर्ष देखि हेर्दा हेर्दै अब राक्षस कहाँ शिकार बनाएर मान्छे पठाउने हाम्रो पालो आएको छ । त्यसको बदलामा अर्को पठाउने ममा उपाय छैन । हामीहरु मध्ये कोही एक जनालाई त्यस भयानक कालको मुखमा पठाएर हामी कोहि पनि बाँचेर रहन सक्ने छैनौँ । त्यसकारण सबैलाई लिएर म त्यस राक्षस कहाँ जाँदैछु । त्यस घिचुवाले हामी सबैलाई घिचोस् । तपाईँले थाहा पाउने इच्छा गर्नु भएकोले यी कुराहरु सुनाएर तपाईँलाई पनि दु:ख दिएँ । भगवानले मात्र हामीलाई सहायता गर्न सक्छ । तर त्यो आशा पनि गर्न छाडि सकेका छौँ ”। एकाक्षत्रको यस कथामा रहेको राजनैतिक तथ्यहरु स्मरण गर्न र सुझाव दिन योग्य छन् । कुन्तीले त्यो कुरा भीमलाई बताइन र ब्राह्मण कहाँ फर्केर भने –“भद्र पुरुष, निराश नहोउ । भगवान महान छ । मेरा पाँच जना छोराहरु छन् । तिनीहरु मध्ये एक जनाले त्यस राक्षसलाई खाना लिएर जाने छ ।” ब्राह्मण चकित भएर तर्स्यो । तर सट्टामा बलिदान गर्न दिन मानेनन् । कुन्तीले भनिन् –“ओ ब्राह्मण, नडराउ । मेरा छोरालाई मंत्रबाट अति शक्तिशाली बनाएको छ । साँच्चैनै त्यस राक्षसलाई मार्ने छ । उनले त्यस्ता धेरै राक्षसहरुलाई मारेको मैले नै देखेकी छु । तर त्यस कुरालाई गोप्य राख्नु पर्छ नत्र उसको त्यो शक्तिले काम गर्न सक्तैन । कुन्तीलाई डर यो थियो कि हल्ला भयो भने दुर्योधनको मान्छेले थाहा पाई पाण्डवहरुको हात छ भनि शंका गरेर उनिहरु बसेको ठाउँको पत्ता पाउन सक्थ्यो । कुन्तीले गरेको प्रबन्धमा भीम असीम हर्ष र जोशले प्रफुल्लित भए । अरु भाइहरु भिक्षा लिएर घर फर्के । धेरै दिन देखि निदाउरो मुख लिएर बसेका भीमको अनुहार हर्षले उज्यालो भएको युधिष्ठिरले देखे । उनले एउटा जोखिम कार्य गर्ने निश्चित गरेका थिए भन्ने कुरा युधिष्ठिरले पछिबाट थाहा पाए ।  सोधे पछि कुन्तीले सबै कुरा बताईन् । युधिष्ठिरले भने –“आमा, यो कस्तो काम हो । बिचार नपुगेको यो बेकारको काम भएन ? भीमकै बलको आधार लिएर निडरले केहि चिन्ता नलिई सुत्ने गरेका छौँ । हाम्रा धोकेबाज शत्रुहरुले खोसेर लिएको राज्य फर्काउने हाम्रो आशा भीम कै साहस र बलले होइन र ? लाक्षाको घरबाट बचेको भीम कै पौरखले थिएन र? हाम्रो भबिष्यको आशा र अहिले रक्षक भएका भीमको जीवनलाई खतरामा पारिरहेका छौँ । तपाईँको यो दु:खदिने कामले आफ्नै कार्यलाई धमिलाएको छ भन्ने मलाई शंका लागेको छ ।” कुन्तीले जवाफ दिइन् –“प्रिय पुत्र, हामी यस ब्राह्मणको घरमा धेरै बर्ष बसी सकेका छौँ । आफुले भोगि सकेको गुणको बदला आफुले पनि भलाई गरेर  तिर्नु मानिसको कर्तब्य मात्र होइन सबै भन्दा ठूलो धर्म पनि हो । भीमको बीरता मलाई थाहा छ । मलाई केहि डर छैन । उनले हामीहरुलाई वारणावतबाट बोकि ल्याएको र हिडिम्बा राक्षसलाई मारेको सम्झ त । यस ब्राह्मण परिवारको सेवा गर्नु हाम्रो कर्तब्य हो ।” त्यस पछि त्यस शहरका जनताले किसिम किसिमका मासु, स्वादिष्ट खाना, दहि, लागु पदार्थ रक्सी, दुईटा बयलहरुले तानेको गाडामा हालेर ल्याए । भीम त्यस गाडीमा चढे । राक्षस भएको गुफा तिर प्रस्थान गरे ।  बाजा गाना सहित गाडा अगाडी बढ्यो । शहरबासीहरु सँधै जाने गरेको ठाउँ सम्म पुगेर भीमलाई गाडामा एक्लै जाने गरी छोडेर उनिहरु सुरक्षित ठाउँ तिर फर्के । राक्षस बसेको गुफाको अगाडीको ठाउँमा हाडहरु, रौँ, जमेको रगत, झिँगाहरु भन्केको, कमिलाहरु हिँडेको, काटिएका हात खुट्टाहरु छरिएको, ठस ठस्ति गनाएको खाने कुराहरु, सिनो देखेर गिद्धहरु माथि घुमिरहेको भीमले देखे । भीमले गाडा रोकेर बिचार गरे –‘राक्षससंगको भिडन्तमा गोलमाल भै पोखिनु अघि नै मैले यो खाना खाई सक्नु पर्छ । मैले उसलाई मारिसके पछि खाना सबै बिटुलो हुने छ र खान पाउने छैन” ।  यस्तो बिचार गरी राक्षसलाई भनि लगेको खाना आफै मज्जाले स्वादलिई खान थाले । धेरै बेर पर्खन परेकोले कन्चट ताती सकेका त्यस राक्षसले भीमको क्रियाकलाप देखेर बहुलाए । भीमले पनि त्यस राक्षसलाई देखेर उनि सित भिड्न  हाँक दिए । अजंगको शरीर भएका, राता राता जुंगा कपाल दाह्री भएका, एउटा कान देखि अर्को कान सम्म मुख बाएका त्यस राक्षस भीम तिर हेरी दौड्यो । भीमले त्यसको परबाह नगरि पन्जाको हनाइ छलेर राक्षसतिर पिठ्युँ फर्काएर धमा धम झन छिटो खान थाले । राक्षसले उनितिर फूर्ति गरि फर्काएको पिठ्युँमा मुक्का बर्षाए तर भीमले न उनितिर हेरे न खाना खान छाडे । राक्षसले एउटा रुख उखेलेर भीमलाई हान्यो । तर पनि भीमले उनितिर हेर्दै हेरेनन् । बाँया हातले हिरकाई पन्छाएर दाहिना हातले खाँदै गरे । आखिरको दहि समेत खाइसकेर मुख पुछेर तृप्त भएको स्वास फेरी उठ्यो र त्यस राक्षसको सामना ग-यो । तिनीहरुमा भयंकर युध्द चल्यो । भीमले त्यस राक्षसलाई पछा-यो । ऊठेर फेरी लडन आउ भनि खेलान्चि गरे । यसरी भीमले राक्षसलाई झुम्रोको खेलौना सरह धेरै पटक फछारे । अन्तमा भीमले त्यस राक्षसलाई घोप्टो पारी उसको पिठ्युँमा घुँडाले टेकि ढाड नै भाँचि दियो । राक्षसले पिडा र नैराश्यले भयानक स्वर मच्चायो र रगत मुखबाट बगाएर म-यो । भीमले त्यस राक्षसको मरेको शरीरलाई शहरको ढोका सम्म घिसारेर ल्याए । आफु बसेको ब्राह्मणको घरमा गएर स्नान गरे र आमालाई ठूलो हर्ष हुने गरी आफ्ना दिनभरिको कामको विवरण दिए ।

 

१७ द्रौपदीको स्वयंबर