Monday, June 17, 2013

post 25 निमन्त्रणा

२४ निमन्त्रणा
Ratnaman Dongol
धृतराष्ट्र कहाँ दुर्योधन र शकुनि गए । शकुनिले कुरा उठायो । त्यसले भन्यो – “महाराज, दुर्योधन दु:ख र चिन्ताले गलेको छ । उनको असह्य दु:खलाई तपाईँले हेर्नु नै भएको छैन । त्यसो किन भयो ?” । आफ्ना छोरालाई माया गर्ने भएका धृतराष्ट्रले दुर्योधनलाई छातीमा लगाएर भने – “तिमी यसरी अशान्त हुनु परेको कारण मलाई थाहा छैन । तिमीले सुख भोग नगरेको कुरा यहाँ के छ र ?  जम्मै संसार नै तिम्रो चरणमा छ । देवताहरुको जस्तै सबै किसिमका सुख भोग्य बस्तुहरु तिम्रो वरि परि भएको बेला तिमी किन दु:खले झोक्रिन परेको ?  राम्रा राम्रा गुरुहरुबाट तिमीले बेदहरु, धनुर्बिद्या तथा अनेक शास्त्रहरु पढेका छौ । तिमी मेरा जेठा छोरा भएकोले यो गद्दीको उत्तराधिकारी पनि तिमी नै हौ । तिमीलाई अब अरु के इच्छा छ , मलाई भन ।” दुर्योधनले जवाफमा भने –“पिताजी, धनी र गरीब जो सुकैले जस्तै मैले पनि खाएको लाएको छु । तर बाँचि रहन असह्य भएको छ । यस्तो भै बाँचिरहनुमा के फायदा छ र ?
 त्यस पछि उनको मुटु खाने गरी रहेका डाह, बैमनष्यता र जीवनलाई खल्लो पारेका दु:खको कुरा बिस्तृत रुपमा बर्णन गर्न थाले । आफ्नो कुरा सबै हराएमा हुने दु:ख भन्दा पनि उलाई नराम्रो लागेको कुरा पाणडवहरुको राज्यमा उनले देखेका प्रगतिको सङ्केत गरे । उनले झोक्किएर भने –“भाग्यको कुरा हो भनि चुप लागेर सन्तोष मानि बस्नु क्षत्रीय गुण होइन । डर र करुणाले राजाको गरिमा घट्छ । मैले युधिष्ठिरको उत्तरोतर प्रगति देखे देखि मेरो धन, सम्पति, सुख र चयनले केहि पनि चित्त बुझाएको छैन । महाराज, पाण्डवहरुको बिस्तार भएको छ भने हामीहरु खुम्चिएका छौँ ।” धृतराष्ट्रले दुर्योधनलाई भन्यो –“प्रिय बालक, तिमी मेरा बडा महारानी र मेरा जेठा छोरा हौ, हाम्रो नामि बंश र गौरबका हकदार पनि तिमी नै हौ । पाण्डवहरु सितको रीस इविलाई बढावा नगर्नु, नाता कुटुम्ब सितको दुष्मनीको ठूलो परिणाम दु:ख र काल हुने छ, खास गरेर जब उनीहरु निर्दोष छन् भने । तिमीले निष्पापी युधिष्ठिरलाई किन मन नपराएको मलाई भन ? उनको प्रगति भनेको हाम्रो पनि होइन र ? हाम्रा मित्रहरु उनिहरुको पनि मित्र हुन । हामीहरु प्रति उनिहरुको रती भर पनि रीस, इबी र डाहा छैन । तिमी बिरता र पुर्खौलीमा उनकै बराबरीका छौ । आफ्नै दाजु भाइहरु सित तिमीले किन रीस इबी लिनु पर्ने, डाहा गर्नु पर्ने ? हुँदेन, तिमीले उनिहरु प्रति डाह गर्नु हुँदेन ।”
छोराहरुलाई धेरै मन पराउने भएका बृद्ध राजाले कहिले काँही नहिच किचाई आफुलाई ठिक लागेको कुरा भन्ने गर्दथे  । दुर्योधनले आफ्नो बाबुको उपदेश बिलकुलै मन पराएनन् । उनको जवाफ पनि खासै आदरको थिएन । उनले जवाफ दियो –“बिद्यामा डुबेका तर अक्कल / बुद्धि नभएका मानिस, स्वादिलो पनि नभएको र फायदा पनि नगर्ने दुर्गन्धि खानामा डुबाई राखेको काठको डारु जस्तै हुन्छ । तपाईँ सित राज काज चलाउने बुद्धि धेरे छ तर राष्ट्रको ज्ञान बिल्कुलै छैन, जुन कुरा मलाई भन्नु भएको उपदेशबाट स्पष्ट हुन्छ । बिश्वको मार्ग एउटा छ भने, राज्यको शासन गर्ने तरिका अर्कै हुन्छ । बृहस्पतिले भनेका छन् –“सहेर बस्नु र सन्तोष भएर रहनु साधारण मानिसको धर्म हो । राजाहरुको होइन । क्षत्रीयको कर्म बिजयको खोजि गर्दै जाने हो ।”
राजनितिका सिद्धान्तहरु बताएर, उदाहरणहरु दिएर, खराब कुरालाई राम्रो भावनाको गराएर दुर्योधले बोलेका थिए । तद् अन्त्तर शकुनिले बिचमा आइ युदिष्ठिरलाई पासा खेल्न बोलाउने, उनलाई पूर्ण रुपले पराजित गर्ने र उनको भए जति सबै जितेर लिने पक्का षडयन्त्रको बिस्तृत बिस्तार गरेर बोले –“तपाईँले कुन्तीको छोरालाई पासा खेल्न निमन्त्रणा मात्र गरे पुग्छ । बाँकि सब काम मेरोमा छाडी दिनुस् ।” भनेर कुरा बटारे । दुर्योधनले कुरा थपे –“यदि तपाईँले युधिष्ठिरलाई पासा खेल्न बोलाउने काम मात्र गर्नु भयो भने, शकुनि मामाले युद्ध नगरिकन पाण्डवहरुको सबै धन सम्पति मलाई जिताई दिनु हुने छ ।” धृतराष्ट्रले दुर्योधनलाई भने –“तिम्रो सुझाव राम्रो देखिन्न । यस बारे बिदुर संग सोध्नु पर्छ । उनले हामीलाई राम्रो सल्लाहा दिने छ ।” तर बिदुरसंग सल्लाहा लिने भनेको कुरा दुर्योधनले मानेनन् । उनले बाबु संग भने – “बिदुरले नैतिकका मामुलि कुरा मात्र बताउने छ । त्यसबाट हाम्रो उद्देश्य पूरा गर्न काम दिने छैन । राजाको राजनिति पाठ्य पुस्तकको मीठो तत्व देखि धेरै टाढा हुनु पर्छ ।  धृढ हुने मात्र सफलताको परिक्षणमा उतीर्ण हुन्छ । फेरि बिदुर काकाले मलाई मन पराउनु हुन्न । पाण्डवहरुको पक्षपात गर्दछ । मलाई जस्तै यो कुरा तपाईँलाई पनि थाहा भएकै कुरा हो
धृतराष्ट्रले भने –“पाण्डवहरु बलिया छन् । उनिहरुलाई शत्रु बनाउनु बुद्धिमानि होइन । पासाको खेलले दुष्मनी उब्जाउने छ । पासाको खेलबाट निस्कने जोश ज्यादै भयानक हुने छ । हामीले यस कार्य गर्नु हुँदैन ।” तर दुर्योधन टेर्ने वाला थिएन । उनले भने –“बुद्धिमानी राजनिति भनेको सबै डर त्रासलाई हटाई आफ्नै प्रयत्नले आफुलाई रक्षा गर्नु हो । अहिले हामीहरु उनीहरु भन्दा धेरै शक्तिशालि भएको बेला सो प्रस्तावलाई अगाडि बढाउनु पर्दैन र ? वास्तविक दूरदर्शिता त्यसैमा हुने छ । मौका फेरी फेरी आउँदैन, गुमे पछि गुम्यो गुम्यो । पाण्डवहरुलाई बिगार्न भनि पासाको खेल हामीले आबिष्कार गरेको होइन । समय बिताउनको लागि क्षत्रीयहरुले जहिले पनि खेल्दै आएको खेल हो । यदि यस खेलले रक्त पात बिना हामीलाई जिताई दिए भने हानि के छ र ?”
धृतराष्ट्रले जवाफ दिए –“प्रिय पुत्र, म बुढो भै सकेको छु । तिमीलाई जे मन लाग्छ गर  । तर तिमीले गर्न लागेको कुरा मलाई निको लागेको छैन । मलाई पूरा बिश्वास छ कि तिमीहरुले पछि पछताउनु पर्ने छ । यो तक्दीरको फलको कुरा हो ।” अन्तमा बहस गर्दा गर्दै थकित भएर धृतराष्ट्रले दुर्योधनलाई मनाउन नसकेर सो प्रस्ताव स्वीकार गरे । र, जुवा खेल्ने स्थल तयार गर्न लगाए ।
तै पनि उनले गोप्य रुपमा बिदुरको सल्लाहा लिन छोड्न सकेन । बिदुरले भने –“महाराज, यस्ले शान्त गर्न नसकिने बैमनश्यता उत्पन्न गराएर निश्चय नै हाम्रो कुलको नाश गर्ने छ ।” छोराको मागलाई रोक्न नसक्ने धृतराष्ट्रले भने –“यदि भाग्यले हामीलाई साथ दियो भने मलाई यस खेलको डर छैन, यदि बिपरीत भयो भने हामीले के गर्न सक्छौँ ? किन भने भाग्य नै सर्ब शक्तिमान छ । जाउ युधिष्ठिरलाई मेरो तर्फबाट पासा खेल्नको लागि निमन्त्रणा दिएर आउ ।”
यस्तो आज्ञा पाएर बिदुर निम्तो दिन युधिष्ठिर कहाँ गए । कमजोर बुद्धि भएका त्यस धृतराष्ट्रले सो कुरा तक्दीरबाट नै भएको भन्ने थाहा भएर पनि मोहमा परेर छोराको संसर्गले गर्दा उनको आकांक्षालाई समर्थन गरेका थिए ।         क्रमश: २५ बाजी जुवा  (पासाको खेल)

No comments:

Post a Comment